Ixtisarlar

İSMAYIL Kazımov

MÜNDƏRİCAT

İXTİSARLAR

GİRİŞ

I FƏSİL. AXISQA TÜRKLƏRİNİN DİL VƏ ETNİK TARİXİNƏ BİR NƏZƏR

1.1. Axısqa türklərinin etnik tarixinə dair

1.2. Müxtəlif türk tayfalarının Axısqa toponimlərində ini’kası

1.3 Axısqa türklərinin mənşəyinə dair

1.4. Dilin keşiyində, müxtəlif dillərin əhatəsində. Dil xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə dair

II FƏSİL. FONETİKA

2.1. Fonemlər sistemi

2.1.1.Abruptiv fonemlər

2.1.2. Tayfa dilinin qalıqları

2.2. Ahəng qanunu

2.3. Fonetik hadisələr

III FƏSİL. LEKSİKA

3.1. Əsas leksik fond

3.1.1. Əkinçilik leksikası

3.1.2. Kənd təsərrüfatı və bostançılıq leksikası

3.1.3. Heyvandarlıq leksikası

3.1.4. Məişət leksikası

3.1.5. Mərasimlərlə (toy mərasimi) bağlı leksika

3.1.6. Xalq musiqi alətlərinin və oyunların adları

3.1.7. Bə'zi bəzək (taxıncaq) adlarının leksik-semantik xüsusiyyətləri

3.2. Alınma leksika

3.3. Terminoloji leksika

3.3.1. İnsanın bədən üzvlərinin adları

3.3.2. Ay, gün, həftə və astronomik adlar

3.3.3. Xalq təbabəti terminləri

3.3.4.Heyvan adları (Zooloji terminlər)

3.4. Regional tə'sirlər, kənara çıxmalar

3.5. «Dədə Qorqud» və Axısqa dil uyğunluqları

3.6. Türk və Azərbaycan ədəbi dilləri ilə ortaq olan sözlər

3.7. Dilin şivələri

3.8. Gürcü substratları

3.9. Gürcü dilində Axısqa türklərinin dilinin elementləri

3.10. Onomastik leksika

3.10.1. Antroponimlər

3.10.2. Toponimlər

3.11. Sözün semantik strukturu: əsas semantik proseslər

3.12. Frazeoloji vahidlər

IV FƏSİL. MORFOLOGİYA

4.1. Sözün morfoloji quru-luşu

4.2. Nitq hissələri

4.2.1. İsim

4.2.2. Sifət

4.2.3. Say

4.2.4. Əvəzlik

4.2.5. Fe"l

4.2.6. Fe"lin təsriflənmə-yən formaları

4.2.7. Zərf

4.2.8. Köməkçi nitq hissələri

V FƏSİL. SİNTAKSİS

5.1. Dilin sintaktik quruluşu

5.1.1. Söz birləşmələri

5.1.2. Cümlə konstruksi-yaları

5.1.3. Əlavələr

5.1.4. Cümlədə sözlərin sırası (inversiya)

5.1.5. Cüttərkibli və təktərkibli cümlələr

5.1.6. Yarımçıq və elliptik cümlələr

5.1.7. Xüsusiləşmə

5.1.8. Xitab və ara cümlələr

5.1.9. Mürəkkəb cümlə. Tabesiz və tabeli mürəkkəb cümlələr

NƏTİСƏ

İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT

İXTİSARLAR

3.3. Terminoloji leksika

Axısqa türklərinin dilinin terminoloji leksikası ümumxalq səciyyəli sözlərdən ibarətdir. Buraya qohumluq terminləri, insanın bədən üzvləri adları, xalq təbabəti terminləri, ay, gün, həftə və planet adları və s. daxil edilir.

Qohumluq terminlərinin əsasını fono-morfoloji quruluşa uyğun olan ümumtürk sözləri təşkil edir. Belə terminlər qədim leksik qatlardandır. Bu xalqın dilində qohumluq terminləri ata xətti (dədə, baba, torun, kardaş, baji, əmi və s.) və ana xətti (xala, tayi, abla, yeqən və s.) üzrə inkişaf prosesi keçirmişdir.

-Lux şəkilçisi bu dildə qohumluq bildirən terminlərin formalaşmasında fəaldır: babalux, analux, dədəlux və s. Azərbaycan dilinin Qarabağ, Lənkəran və Qazax dialektlərində də bu şəkilçili qohumluq terminlərinə rast gəlirik [182, s. 168].

Bə"zi qohumluq terminlərinin axısqalıların dilində, eləcə də, Azərbaycan və türk ədəbi dillərində müqayisəli göstəricisi.

Nəvə

Axısqa türk dilində torun

Azərbaycan dilində nəvə

Türk ədəbi dilində torun

Dayı

Axısqa türk dilində tayi

Azərbaycan dilində dayı

Türk ədəbi dilində dayi

Arvad

Axısqa türk dilində qari

Azərbaycan dilində arvad

Türk ədəbi dilində kari

Ər

Axısqa türk dilində koja

Azərbaycan dilində ər

Türk ədəbi dilində koja

Ərin bacısı

Axısqa türk dilində eniştə

Azərbaycan dilində ərin bacısı

Türk ədəbi dilində eiste

Baldız

Axısqa türk dilində qörüm

Azərbaycan dilində baldız

Türk ədəbi dilində goruje

Nəticə

Axısqa türk dilində şöbere

Azərbaycan dilində nəticə

Türk ədəbi dilində torun oglu

Qardaş oğlu

Axısqa türk dilində yeqən

Azərbaycan dilində qardaş oğlu

Türk ədəbi dilində yeqen

Əmi arvadı

Axısqa türk dilində abla

Azərbaycan dilində əmi arvadı

Türk ədəbi dilində teyze